«Μάντεψε ποιος» αμείβεται καλύτερα
Παρασκήνιο, 4 Σεπτεμβρίου 2021
Κατά τη διάρκεια των διακοπών παίξαμε με τα παιδιά το κλασικό παιχνίδι «Μάντεψε ποιος» – πρόκειται για το ενδιαφέρον επιτραπέζιο, στο οποίο προσπαθούν οι παίκτες να κατανοήσουν ποιο πρόσωπο κρύβει η κάρτα του αντιπάλου τους, κάνοντας ερωτήσεις. Οι κάρτες που απεικονίζουν τα πρόσωπα είναι 24 – στις μισές κάρτες απεικονίζονται γυναικεία πρόσωπα και στις υπόλοιπες αντρικά πρόσωπα. Αναφέρομαι στη νέα έκδοση του παιχνιδιού! Όταν εγώ ήμουν μικρή και έπαιζα αυτό το παιχνίδι, οι γυναίκες που υπήρχαν στο σύνολο των 24 καρτών ήταν μόλις… 5!
Βήματα προς την ισότητα των δύο φύλων γίνονται. Γίνονται αργά ή πολύ αργά, για να αποτυπωθεί η ακριβής συνθήκη. Σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, η υποεκπροσώπηση των γυναικών στις υψηλές θέσεις εργασίας αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός. Στο τρίτο τρίμηνο του 2020, τα στοιχεία της ευρωπαϊκής στατιστικής υπηρεσίας καταδεικνύουν ότι περισσότεροι από 9,5 εκατομμύρια πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέχουν διευθυντικές θέσεις, με μόλις το 3,3 εκατομμύρια εξ αυτών να είναι γυναίκες. Το ποσοστό δηλαδή που αντιστοιχεί είναι της τάξης του 34%, όταν οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν περίπου το μισό (46%) εργατικό δυναμικό της ΕΕ. Ακόμα, αν και έχει υπάρξει πρόοδος σε άλλους τομείς παραδοσιακά ανδροκρατούμενους (δικηγορία, εμπορικός και βιομηχανικός σχεδιασμός, παραγωγή και σκηνοθεσία, εμπορική διεύθυνση κτλ.), πολλά επαγγέλματα κατέχουν, στη συντριπτική του πλειονότητα, άντρες. Ως προγραμματιστές υπολογιστών, οικονομικοί αναλυτές, αρχιτέκτονες, πιλότοι και μηχανικοί αεροσκαφών, τεχνικοί σε τηλεοπτικά συνεργεία εργάζονται κυρίως άντρες.
Μία άλλη συνιστώσα της έμφυλης επαγγελματικής ανισότητας είναι το μισθολογικό χάσμα. Αν και οι γυναίκες είναι ανταγωνιστικές ως προς τα τυπικά τους προσόντα, υπολείπονται στις οικονομικές απολαβές. Αυτές οι σκέψεις συνιστούν αντικείμενο απορίας ενός ορθολογικά σκεπτόμενου ανθρώπου. Ως νεαρά κορίτσια γαλουχηθήκαμε με ένα αξιακό σύστημα βάσει του οποίου η πνευματική διαύγεια, η ανάπτυξη ορθολογικής κρίσης, η παιδεία, η καλλιέργεια δεξιοτήτων αποτελούν εφόδια για την επαγγελματική καταξίωση, μία επιτυχημένη επαγγελματική διαδρομή και τη συνακόλουθη μισθολογική εξέλιξη. Η πραγματικότητα, ωστόσο, δεν είναι ακριβώς έτσι. Το μισθολογικό χάσμα στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (2019), υπολογίζεται στο 10,4%. Πρακτικά σημαίνει ότι οι γυναίκες αμείβονται ανά ώρα εργασίας κατά 10,4% λιγότερο σε σχέση με τους άντρες. Ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος κινείται στο 14,1%. Αν και η ισότητα των αμοιβών μεταξύ των δύο φύλων αποτελεί θεμελειώθη αξία της Ευρωπαϊκή Ένωσης, δεν εφαρμόζεται πρακτικά σε κανένα από τα κράτη-μέλη. Από χώρα σε χώρα της Ε.Ε, οι αποκλίσεις στις αποδοχές των δύο φύλων ποικίλλουν με την Εσθονία να κατέχει τη θλιβερή πρωτιά (21,7%) στην ανισομερή κατανομή των χρηματικών απολαβών. Ακολουθούν η Λετονία, η Αυστρία, η Γερμανία και η Τσεχία, ενώ η Κύπρος βρίσκεται ακριβώς μετά την Ελλάδα στην κατάταξη, με 10,1%. Η παγκόσμια συγκυρία δεν διαφοροποιείται σημαντικά από την κατάσταση η οποία επικρατεί στην ΕΕ. Οι επίσημες καταγρα- φές που δίνουν στη δημοσιότητα οι αρμόδιες αρχές των ΗΠΑ (U.S. Census Bureau, Bureau of Labor Statistics) αποτυπώνουν για το 2019 ότι κάθε γυναίκα αμείβεται με 82% σεντς για κάθε δολάριο το οποίο λαμβάνει ένας άντρας.
Η διαφορά στις οικονομικές απολαβές μεταξύ αντρών και γυναικών είναι το αποτέλεσμα πληθώρας ανισοτήτων που βιώνουν οι γυναίκες στον εργασιακό τομέα και στον τρόπο που εξελίσσονται. Βασική παράμετρο αποτελεί η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων. Μία γυναίκα παρέχει πολλές ώρες άμισθης εργασίας (φροντίδα παιδιών και σπιτιού), ενώ είναι πολύ πιθανότερο να διακόψει την επαγγελματική της πορεία ή να προβεί σε επαγγελματικές επιλογές βάσει των ευθυνών που συνεπάγεται η οικογενειακή εστία. Το πλήθος των υποχρεώσεων τις οποίες επί σειρά ετών επωμίζεται οδηγούν σε σωματική κούραση και εξάντληση ψυχικών αποθεμάτων. Αν στην εργασία της βιώνει έλλειμμα ευκαιριών, δημιουργείται ένας κύκλος αρνητικής ανατροφοδότησης και μία πορεία καθοδική ή –στην καλύτερη περίπτωση– στάσιμη. Από πλευράς διοίκησης, η διαιώνιση προκαταλήψεων και ανισοτήτων σε βάρος των γυναικών αποτελεί μοτίβο το οποίο αναπαράγεται σε πληθώρα χώρων εργασίας.
Επιπρόσθετα, το μισθολογικό χάσμα σχετίζεται με τους τομείς απασχόλησης των δύο φύλων. Οι άντρες, σε ποσοστό 80%, απασχολούνται σε καλά αμειβόμενους τομείς, όπως η επιστήμη, η τεχνολογία, η μηχανική και τα μαθηματικά –τομείς STEM–, ενώ οι γυναίκες εργάζονται ευρέως στη φροντίδα ή την εκπαίδευση – τομείς με μικρότερες απολαβές. Σημαντικό να αναφερθεί
8% (Eurostat, 2018), ενώ θέση στην ανώτατη ηγεσία κατέχει μόνο το 10%. Επιπλέον, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες για την ίδια θέση μία γυναίκα και ένας άντρας αμείβονται διαφορετικά. Η τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ αναφέ- ρει ότι, παρά τις αλλαγές στις νόρμες και τις πολιτικές που αφορούν την ισότητα των φύλων, παραμένει μία διαφορά της τάξης του 15%, σε ωραία βάση, στις απολαβές που λαμβάνουν γυναίκες και άντρες με τις ίδιες δεξιότητες.
Στην παραπάνω εικόνα, έρχεται να προστεθεί πλέον και η πανδημία. Οι θυσίες όλων μας και η μάχη για την επιβίωση –σωματική, οικονομική, ψυχική– συνιστούν τη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Η πανδημία ανέδειξε την ανισότητα στην κατανομή ευθυνών σε οικογενειακό και επαγγελματικό πεδίο. Οι ώρες ενασχόλησης των γυναικών με τη φροντίδα των παιδιών και τις οικιακές εργασίες αυξήθηκαν, ενώ παράλληλα ήταν συνδεδεμένες διαδικτυακά με την εργασία τους και διαθέσιμες κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους. Έρευνα της ΜcKinsey, που διενεργήθηκε τον τελευταίο χρόνο, αναφέρει ότι παγκο- σμίως πάνω από 2 εκατομμύρια γυναίκες –κυρίως μητέρες παιδιών μικρότερων των 10 ετών– σκέφτονται να εγκαταλείψουν την αγορά εργα- σίας ή να οπισθοχωρήσουν επαγγελματικά. Ακόμα, γυναίκες οι οποίες απασχολούνται σε άτυπες μορφές εργασίας δεν δύνανται να ενταχθούν σε κρατικά προγράμματα στήριξης, ενώ πολλές έχασαν τη δουλειά τους και, όταν μπορέσουν να επιστρέψουν, θα υπάρχει ένα κενό εμπειρίας και μία αγωνία αποκατάστασης, καθιστώντας πιθανότερη την αποδοχή προσφοράς εργασίας με χαμηλό μισθό. Ο κίνδυνος της επιδείνωσης της επαγγελματικής κατάστασης των γυναικών και της διεύρυνσης της μισθολογικής ψαλίδας διαφαίνεται, με όση αισιοδοξία και αν προσεγγίσει κανείς το ζήτημα. Και πρόκειται για μία –ακόμη– αδικία, καθώς οι νευραλγικοί για την υγειονομική κρίση τομείς των υπηρεσιών υγείας και της εκπαίδευσης υποστηρίχθηκαν και υποστηρίζονται, κατά κύριο λόγο, από γυναίκες.
Για τη σημειολογία αυτών των κοινωνικών συνθηκών γράφει η Νεφέλη Ράντου, διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας, κοινωνιολόγος, Δρ. Ειδικής Αγωγής – Προσβασιμότητας
Πηγή: Παρασκήνιο
