Άλλη μία γυναίκα
Παρασκήνιο, 6 Νοεμβρίου 2021
Η βία, σε όποια μορφή και αν εκδηλώνεται και από όπου και αν προέρχεται, είναι καταδικαστέα. Το λέω εγώ, το λένε οι φίλοι μου, το λένε οι συγγενείς και ο ευρύτερος κοινωνικός κύκλος, το λέει όποιος γνωρίζω και τυχαίνει να ανταλλάξουμε απόψεις σχετικά. Προκύπτει, λοιπόν, ως εύλογο ερώτημα, εφόσον όλοι συμφωνούμε, γιατί παρακολουθούμε τόσα περιστατικά ακραίας βίας; Υπάρχουν δεύτερες και τρίτες σκέψεις; Ποιοι εμπλέκονται άμεσα; Πόσοι εμπλέκονται έμμεσα;
Ο καταιγισμός των καταγγελιών οι οποίες αφορούν τη σεξουαλική κακοποίηση και τη βία ισχυρών σε βάρος ανίσχυρων στον αθλητισμό, στην πολιτική, στο θέατρο, σε χώρους εργασίας είναι πραγματικά σοκαριστικός, τους τελευταίους μήνες στη χώρα μας. Άνδρες, ανήλικοι, ΛΟΑΤΚΙ άτομα (λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι, τρανς, ιντερσέξ), αλλά κυρίως γυναίκες, περιγράφονται ως θύματα οχλήσεων σε επαγγελματικούς –και όχι μόνο– χώρους. Η γκάμα των δημοσιεύσεων οι οποίες αφορούν τη βία σε βάρος των γυναικών εκτείνεται, από σχόλια που κινούνται στα όρια του πρέποντος και αφορούν την εμφάνιση μίας γυναίκας, μέχρι σε καταγγελίες για βιασμούς και απρεπείς συμπεριφορές που λαμβάνουν χώρα χωρίς τη συναίνεση του θύματος. Επιπλέον, εντός οικογενειακού πλαισίου, ακούμε και διαβάζουμε για περιστατικά σωματικής, σεξουαλικής ή ψυχολογικής βίας, για οικονομική εκμετάλλευση, απειλές και κοινωνική απομόνωση, ακόμα και για γυναικοκτονίες. Όλα τα νεαρά κορίτσια ή οι γυναίκες ενδέχεται να υποστούν βία – ανεξάρτητα από την ηλικία, τη μόρφωση ή την εθνικότητά τους. Ωστόσο, γυναίκες άνεργες ή επισφαλώς εργαζόμενες, όσες προέρχονται από χαμηλότερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα και μετανάστριες είναι πιο ευάλωτες, αφού δεν έχουν οικονομική ανεξαρτησία και κοινωνική στήριξη, με αποτέλεσμα αφενός να μην αναγνωρίζουν γρήγορα τα σημάδια και αφετέρου να διστάζουν να αναζητήσουν βοήθεια.
Στα τέλη του Νοέμβρη, στις 26, είναι η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών. Ημέρες όπως αυτές δεν λύνουν το πρόβλημα. Αποτελούν, όμως, μία λαμπερή ευκαιρία για στοχασμό. Στο δικό μου πλαίσιο στοχασμού, μία ανασκόπηση των λέξεων έχει τη σημασία της. Από τη λέξη «άντρας» προέρχονται λέξεις οι οποίες έχουν θετικό περιεχόμενο και, σημασιολογικά, δεν περιορίζονται μόνο σε άντρες – το «ανδραγάθημα» είναι η ηρωική πράξη, η «ανδρεία» είναι η τόλμη/η γενναιότητα, όταν «ανδρώνω» ένα έργο τού δίνω οριστική μορφή, ενώ «ανδρειωμένη» είναι η συμπεριφορά κάποιου που επιδεικνύει γενναιότητα. «…Και σαν πρώτα ανδρειωμένη χαίρε ω χαίρ’ Ελευθεριά», αναφέρεται στον Εθνικό μας Ύμνο. Στον αντίποδα, το λεξικό πρόθημα γυναίκ- χρησιμοποιείται για να περιγράψει πλήθος μειωτικών συμπεριφορών και ενεργειών. Η καθημερινή μας επικοινωνία είναι γεμάτη από αναφορές σε «γυναικουλίστικες» ενέργειες, «γυναικίστικους» καβγάδες, «γυναικοδουλειές», συμπεριφορές που «γυναικοφέρνουν» και άλλους απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς, καρφιτσωμένους στη λέξη «γυναίκα». Πόσο πολιτικά ορθό είναι να εκφραζόμαστε έτσι; Σκέφτομαι ότι δεν είναι καν ευγενές…
Η βία σε βάρος των γυναικών υπήρχε πάντα. Συγκεκριμένα κοινωνικά σχήματα συντηρούσαν –και συντηρούν ακόμα– ρευστά όρια μεταξύ θεμιτών και μη θεμιτών συμπεριφορών. Τα πρότυπα του σκληρού πατριάρχη της οικογένειας, ο οποίος διατηρούσε απόσταση από τα παιδιά του και τα οποία ενίοτε τον φοβούνταν, του δεσποτικού συζύγου ο οποίος αγωνιζόταν αποκλειστικά για να ζήσει την οικογένειά του και σε αυτό το πλαίσιο μπορούσε να δικαιολογηθεί και «μία κουβέντα παραπάνω», του ισχυρού αδερφού, ο οποίος θα υπερασπιζόταν την τιμή της αδερφής του με κάθε κόστος, είναι βαθιά ριζωμένα στην ελληνική κοινωνία. Δεν πρέπει να τα απεμπολήσουμε, ολοκληρωτικά και χωρίς γυρισμό. Πρέπει να κρατήσουμε τα ευγενή ιδεώδη της παραδοσιακής οικογενειακής δομής, εξελίσσοντάς τα παράλληλα. Οτιδήποτε μένει στάσιμο, άλλωστε, βαλτώνει. Σαφέστατα ο σεβασμός στους γονείς είναι εκ των ων ουκ άνευ, ο κάθε σύντροφος θα πρέπει να υποστηρίζεται από το/τη σύντροφό του και η αδερφική σχέση είναι μοναδική και ως εκ τού- του αξίζει τον υπέρτατο σεβασμό μας. Όμως, από το παραπάνω αξιακό σύστημα δεν είναι δυνατόν να εκλείπουν οι αρχές της ισότητας των δύο φύλων και του σεβασμού της ζωής, των επιλογών, της ιδιοσυγκρασίας και της προσωπικότητας όλων των εμπλεκομένων μερών.
Στον τρόπο που ανατρέφουμε τα παιδιά μας, βρίσκεται το σημείο που θα κάνει τη διαφορά. Για να εξελιχθούμε κοινωνικά, πρέπει να βελτιώσουμε τα μοτίβα ρόλων και συμπεριφοράς τα οποία αναπαράγουμε μέσα στο σπίτι. Οι εύκολες γενικεύσεις πρέπει να αποφεύγονται και να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή και τη χρήση λέξεων που φέρουν πρόσημο και παραπέμπουν σε συγκεκριμένα στεγανά. Κάποιες φορές αναπαράγονται μηχανικά προκαταλήψεις, χωρίς να καταλαβαίνουμε ότι διαιωνίζουμε αυτόν τον κύκλο των ανισοτήτων και της βίας. Άλλοι επιλέγουν συνειδητά να αναπαράγουν «δοκιμασμένες μεθόδους» και να μη βγαίνουν από τη ζώνη άνεσης τους, γιατί «έτσι τα βρήκαν». «Αυτά τα παιχνίδια δεν είναι για αγόρια», «Οι άντρες δεν κλαίνε», «Άντρας και να σκουπίζει;» είναι μερικά κλισέ τα οποία ανακαλώ πρόχειρα. Δεν συμφωνώ. Η βία δεν είναι ανεκτή. Ωστόσο, για να υπάρχει, κάπου ερείδεται. Είναι η ώρα να ξηλώσουμε μοτίβα συμπεριφορών που συντηρούν τη βία! Η ανάληψη ευθύνης σε επίπεδο μικρόκοσμου και η αποδόμηση όλων των παρωχημένων κοινωνικών σχημάτων, τα οποία δεν συνάδουν με την εποχή και τις ανάγκες της, συνιστούν τη λύση για την αλλαγή σε επίπεδο κοινωνίας – μία αλλαγή αναγκαία.
Εκεί έξω, στα κοινωνικά σύνολα, στον επαγγελματικό στίβο, στον δρόμο, στους χώρους εστίασης, στα μέσα συγκοινωνίας συναντάμε –εμείς οι γυναίκες– άντρες, οι οποίοι υπήρξαν μικρά αγόρια και έμαθαν, στο σπίτι τους, να μας σέβονται ή να μη μας σέβονται, να υπολογίζουν την αξία μας ή απλά να νιώθουν ισχυροί. Κάποιοι γονείς μεγάλωσαν τα αγόρια που έγιναν οι άντρες που δυστυχώς συνάντησαν και συμπορεύτηκαν η Tοπαλούδη, η Καρολάιν, η Γαρυφαλλιά και, πριν από λίγες μέρες η Νεκταρία με τα 4 παιδιά από την Ιεράπετρα, και όλοι εμείς γίναμε μάρτυρες ιστοριών που δεν έπρεπε να εκτυλιχθούν όπως εκτυλίχθηκαν. Μην ξεχνάμε, μην προσπερνάμε – καμία ανοχή σε οποιοδήποτε ψήγμα βίας.
Για τη σημειολογία αυτών των κοινωνικών συνθηκών γράφει η Νεφέλη Ράντου, διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας, κοινωνιολόγος, Δρ. Ειδικής Αγωγής – Προσβασιμότητας
πηγή: Παρασκήνιο